متعلقات سیم و کابل (بست، چسب، سرسیم، وایرشو و کابلشو)

راهنمای جامع خرید و کاربرد متعلقات ضروری سیم و کابل

در صنعت برق، جزئیات تفاوت بین یک سیستم ایمن و پایدار با یک سیستم پرخطر را رقم می‌زنند. متعلقات سیم و کابل ابزارهایی هستند که برای ایجاد اتصالات مطمئن، عایق‌بندی صحیح و مدیریت فیزیکی سیم‌ها طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی سه دسته اصلی این محصولات می‌پردازیم.

۱. مدیریت و سازماندهی: بست کمربندی و پایه‌ها

نظم در سیم‌کشی، فراتر از زیبایی ظاهری است؛ نظم به معنای گردش هوای بهتر بین کابل‌ها (جلوگیری از گرم شدن)، کاهش خطر آسیب فیزیکی، و سهولت چشمگیر در تعمیر و نگهداری است.

۱.۱. بست کمربندی (Cable Tie / Zip Tie)

ساده‌ترین و پرکاربردترین ابزار برای خوشه‌کردن و فیکس کردن سیم‌ها.

• بست کمربندی پلاستیکی (Nylon): رایج‌ترین نوع برای مصارف عمومی داخلی.

  • نکته مهم: برای استفاده در فضای باز و زیر نور خورشید، حتماً باید از بست‌های مشکی مقاوم در برابر UV استفاده شود، زیرا بست‌های سفید معمولی در برابر آفتاب به سرعت خشک و شکننده می‌شوند.

• بست کمربندی استیل (Stainless Steel): برای محیط‌های خشن صنعتی، محیط‌های با دمای بسیار بالا، یا مکان‌هایی که احتمال خوردگی شیمیایی وجود دارد (مانند صنایع نفت و گاز) استفاده می‌شود. این بست‌ها مقاومت کششی بسیار بالاتری دارند.

۱.۲. پایه‌ها و گیره‌ها

برای تثبیت دسته‌های سیم روی سطوح مختلف (دیوار، بدنه تابلو) استفاده می‌شوند. شامل پایه‌های چسب‌دار (برای بارهای سبک) و پایه‌های پیچی (برای بارهای سنگین‌تر) هستند.

۲. عایق‌بندی و حفاظت: نوار چسب‌ها

عایق‌بندی مجدد نقاط اتصال یا ترمیم آسیب‌های جزئی روکش کابل، برای جلوگیری از برق‌گرفتگی و اتصال کوتاه حیاتی است.

۲.۱. چسب برق (PVC Electrical Tape)

نوار چسب‌های رایج وینیل که برای عایق‌کاری سیم‌های ولتاژ پایین (معمولاً تا ۶۰۰ ولت)، کدگذاری رنگی فازها و خوشه‌کردن موقت استفاده می‌شوند. یک چسب برق خوب باید چسبندگی بالا، خاصیت کشسانی مناسب و مقاومت در برابر حرارت و سایش داشته باشد.

۲.۲. نوار آپارات / نوار خود-تراکم (Self-Amalgamating Tape)

این نوارها خاصیت چسبندگی سطحی ندارند، بلکه وقتی کشیده شده و روی هم پیچیده می‌شوند، لایه‌ها در عرض چند دقیقه به یکدیگر جوش می‌خورند و یک لایه لاستیکی یکپارچه، ضخیم و کاملاً ضد آب ایجاد می‌کنند.

• کاربرد:

  • عایق‌بندی اتصالات در کابل‌های فشار متوسط و قوی.

  • آب‌بندی کامل اتصالات کابل‌ها در محیط‌های مرطوب، زیرزمینی یا حتی زیر آب (مانند اتصالات پمپ شناور).

۳. اتصالات و ترمینال‌ها: سرسیم، وایرشو و کابلشو

مهم‌ترین بخش متعلقات، قطعاتی هستند که اتصال الکتریکی سیم به تجهیزات را برقرار می‌کنند. هدف اصلی این قطعات، ایجاد یک سطح تماس وسیع، محکم و پایدار برای عبور جریان است.

۳.۱. وایرشو (Wire Ferrules / End Sleeves)

• مشکل: سیم‌های افشان (Flexible) از رشته‌های نازک متعدد تشکیل شده‌اند. وقتی این سیم‌ها را مستقیماً زیر پیچ ترمینال قرار می‌دهید، فشار پیچ باعث پخش شدن رشته‌ها، قطع شدن برخی از آن‌ها و کاهش سطح تماس می‌شود که در نهایت منجر به داغ شدن محل اتصال می‌گردد.

• راه حل: وایرشو یک لوله نازک مسی قلع‌اندود است که روی سر لخت شده سیم افشان قرار می‌گیرد و با ابزار مخصوص پرس می‌شود. این کار رشته‌ها را یکپارچه کرده و یک سر محکم برای قرارگیری زیر پیچ ایجاد می‌کند.

• انواع: وایرشو تک (برای یک سیم) و وایرشو دوبل (برای قرار دادن دو سیم در یک ترمینال).

۳.۲. سرسیم‌ها (Terminals)

برای اتصال سیم‌های سایز کوچک و متوسط (معمولاً تا ۶ یا ۱۰ میلی‌متر مربع) به پیچ‌ها یا ترمینال‌های خاص در تابلوهای فرمان استفاده می‌شوند.

• سرسیم حلقوی (Ring): ایمن‌ترین نوع اتصال، زیرا پیچ باید کاملاً باز شود تا سرسیم خارج شود.

• سرسیم دوشاخ (Fork/Spade): نصب سریع‌تر بدون نیاز به باز کردن کامل پیچ.

• سرسیم فیشی (کشویی) و سوزنی: برای اتصال به ترمینال‌های نر/ماده یا ترمینال‌های فشاری.

۳.۳. کابلشو (Cable Lugs)

برای اتصال کابل‌های قدرت (سایزهای بزرگ، معمولاً از ۱۰ میلی‌متر مربع به بالا) به شینه‌های مسی (Busbars)، کلیدهای اتوماتیک و ترمینال‌های تجهیزات سنگین استفاده می‌شود.

• جنس:

  • کابلشو مسی: برای اتصال کابل مسی به شینه مسی.

  • کابلشو آلومینیومی: برای اتصال کابل آلومینیومی به شینه آلومینیومی.

  • کابلشو بی متال (Bimetal): برای اتصال کابل آلومینیومی به شینه مسی (بسیار مهم برای جلوگیری از خوردگی گالوانیک).

• اهمیت پرس صحیح: کابلشوها باید با استفاده از دستگاه پرس هیدرولیک یا دستی مناسب و با سایز فک صحیح پرس شوند. پرس ناقص باعث ایجاد مقاومت در محل اتصال، داغ شدن شدید و در نهایت ذوب شدن کابلشو و آتش‌سوزی می‌شود.

خلاصه: چرا استفاده از متعلقات استاندارد ضروری است؟

استفاده از متعلقات سیم و کابل، یک هزینه اضافی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری ضروری برای ایمنی است. یک کابلشو استاندارد که به درستی پرس شده باشد، یا یک وایرشو ساده روی سیم افشان، می‌تواند از حوادثی جلوگیری کند که خسارات مالی و جانی سنگینی به بار می‌آورند. در پارس تارا، ما متعهد به ارائه محصولاتی هستیم که این ایمنی را برای شما تضمین کنند.

---

سوالات متداول (FAQ) درباره متعلقات سیم و کابل

۱. چرا باید برای سیم‌های افشان حتماً از وایرشو استفاده کنیم؟

سیم‌های افشان دارای رشته‌های نازک و پراکنده هستند. بستن مستقیم آن‌ها زیر پیچ ترمینال باعث می‌شود رشته‌ها از هم باز شوند، برخی قطع شوند و اتصال سست و با سطح تماس کم ایجاد شود که منجر به داغ شدن و خطر آتش‌سوزی می‌شود. وایرشو این رشته‌ها را یکپارچه کرده و اتصالی ایمن و استاندارد ایجاد می‌کند.

۲. تفاوت نوار چسب برق معمولی با نوار آپارات چیست؟

چسب برق معمولی (PVC) برای عایق‌کاری ولتاژ پایین و مصارف عمومی استفاده می‌شود و دارای چسبندگی سطحی است. نوار آپارات (Self-amalgamating) چسب ندارد، بلکه وقتی کشیده و روی هم پیچیده می‌شود، لایه‌های آن به هم جوش می‌خورند و یک لایه لاستیکی یکپارچه، ضخیم و کاملاً ضدآب ایجاد می‌کنند که برای ولتاژهای بالا و محیط‌های مرطوب ایده‌آل است.

۳. چه زمانی باید از کابلشو بی متال استفاده کرد؟

زمانی که می‌خواهید یک کابل آلومینیومی را به یک شینه یا ترمینال مسی متصل کنید. اتصال مستقیم مس و آلومینیوم باعث واکنش شیمیایی (خوردگی گالوانیک) و اکسید شدن محل اتصال می‌شود که مقاومت را بالا برده و باعث داغ شدن می‌شود. کابلشو بی متال این مشکل را حل می‌کند.

۴. آیا بست کمربندی سفید برای استفاده در فضای باز مناسب است؟

معمولاً خیر. بست‌های کمربندی سفید یا بی‌رنگ استاندارد در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید مقاوم نیستند و پس از مدتی خشک و شکننده می‌شوند. برای فضای باز باید حتماً از بست‌های مشکی مقاوم در برابر UV (UV Resistant) یا بست‌های استیل استفاده کنید.

۵. اهمیت پرس صحیح کابلشو چیست؟

پرس کابلشو باید به قدری محکم باشد که هادی کابل و بدنه کابلشو عملاً به یک قطعه فلزی واحد تبدیل شوند تا هیچگونه فاصله‌ای هوایی بین آن‌ها باقی نماند. پرس ناقص یا استفاده از سایز اشتباه فک پرس، باعث ایجاد مقاومت الکتریکی، گرمای شدید در هنگام عبور جریان بالا و در نهایت ذوب شدن اتصال و آتش‌سوزی می‌شود.