ترمینال ریلی (فشاری، معمولی، دو طبقه و ارت)

راهنمای جامع انتخاب و خرید ترمینال ریلی (تابلویی)

ترمینال ریلی یک بلوک اتصال ماژولار است که دو یا چند سیم را به هم متصل می‌کند و به گونه‌ای طراحی شده که روی ریل‌های استاندارد DIN (مانند ریل ۳۵ میلی‌متری) در تابلوهای برق نصب شود. استفاده از این ترمینال‌ها، علاوه بر ایجاد ظاهری حرفه‌ای و منظم، عیب‌یابی، تعمیرات و توسعه سیستم در آینده را بسیار آسان و ایمن می‌سازد.

انواع ترمینال ریلی بر اساس مکانیزم اتصال

تکنولوژی اتصال سیم به ترمینال، مهم‌ترین فاکتور در انتخاب نوع ترمینال است که بر سرعت نصب و نوع کاربرد تأثیر می‌گذارد.

۱. ترمینال ریلی معمولی (Screw Connection)

این نوع، رایج‌ترین و سنتی‌ترین مدل است.

• مکانیزم: سیم (که حتماً باید وایرشو زده شده باشد) وارد محفظه ترمینال شده و با سفت کردن یک پیچ، توسط یک صفحه فلزی (کلمپ) محکم می‌شود.

• مزایا: اتصال بسیار محکم و مطمئن، قابلیت پذیرش طیف وسیعی از سایزهای سیم، قیمت مناسب‌تر.

• کاربرد: تمامی تابلوهای برق صنعتی، فرمان و قدرت که در آن‌ها سرعت نصب اولویت اول نیست اما استحکام اتصال حیاتی است.

۲. ترمینال فشاری ریلی (Push-in Connection)

این نسل جدید ترمینال‌ها، انقلابی در سرعت سیم‌کشی ایجاد کرده‌اند.

• مکانیزم: سیم مفتولی یا سیم افشانِ وایرشو زده شده، مستقیماً و با فشار دست به داخل ترمینال هل داده می‌شود. یک فنر داخلی قدرتمند، سیم را گرفته و اتصال را برقرار می‌کند. برای خارج کردن سیم، معمولاً باید یک دکمه یا اهرم کوچک را با پیچ‌گوشتی فشار داد.

• مزایا:

  • سرعت نصب فوق‌العاده بالا (تا ۵۰% سریع‌تر).

  • بدون نیاز به ابزار برای نصب (فقط برای باز کردن نیاز است).

  • اتصال ضد لرزش: فشار دائمی فنر باعث می‌شود اتصال در برابر لرزش‌های شدید مقاوم باشد و شل نشود.

• کاربرد: تابلوهای اتوماسیون، ماشین‌آلات دارای لرزش، پروژه‌هایی با حجم سیم‌کشی بالا که زمان اهمیت زیادی دارد.

۲. انواع ترمینال ریلی بر اساس ساختار و کاربرد

علاوه بر مکانیزم اتصال، ساختار بدنه ترمینال نیز بر اساس کاربرد متفاوت است.

۱. ترمینال یک طبقه (Single Level)

• ساده‌ترین نوع که دارای یک ورودی و یک خروجی برای اتصال دو سیم است. برای کاربردهای عمومی استفاده می‌شود.

۲. ترمینال دو طبقه و سه طبقه (Double / Triple Level) 

• ساختار: در این مدل‌ها، دو یا ثلاثة ردیف ترمینال روی هم قرار گرفته‌اند که از نظر الکتریکی از هم ایزوله هستند (مگر اینکه با جمپر به هم وصل شوند).

• مزایا: صرفه‌جویی چشمگیر در فضای تابلو (تا ۵۰%). با اشغال عرض یک ترمینال، می‌توانید دو یا سه مدار مختلف را سیم‌کشی کنید.

• کاربرد: تابلوهای فرمان فشرده، تابلوهای PLC که تعداد ورودی/خروجی زیادی در فضای کم دارند.

۳. ترمینال ارت ریلی (Earth / Ground Terminal)

• ویژگی ظاهری: همیشه به رنگ سبز و زرد است تا به راحتی قابل تشخیص باشد.

• عملکرد خاص: این ترمینال نه تنها سیم ارت ورودی را به سیم ارت خروجی متصل می‌کند، بلکه از طریق پایه فلزی خود، اتصال الکتریکی مستقیمی با ریل DIN برقرار می‌کند. از آنجا که ریل DIN به بدنه تابلو و سیستم زمین متصل است، این ترمینال کل مسیر ارتینگ را تکمیل می‌کند.

• کاربرد: اتصال سیم‌های ارت (PE) تجهیزات و کابل‌ها به سیستم زمین تابلو.

۴. ترمینال فیوزخور و قطع‌شونده

• فیوزخور: دارای محفظه‌ای برای قرار دادن یک فیوز شیشه‌ای کوچک است که حفاظت مدار را در همان نقطه اتصال فراهم می‌کند.

• قطع‌شونده (Disrobing): دارای یک اهرم یا تیغه است که می‌توان بدون باز کردن سیم، مسیر جریان را قطع کرد. برای تست و عیب‌یابی مدارات فرمان بسیار مفید است.

راهنمای سایزبندی و انتخاب

ترمینال‌های ریلی بر اساس حداکثر سطح مقطع سیمی که می‌توانند بپذیرند (mm²) و جریان نامی که می‌توانند عبور دهند (آمپر) سایزبندی می‌شوند.

سایز ترمینال (mm²)	جریان نامی تقریبی (A)	کاربرد رایج
۲.۵	تا ۲۴ آمپر	مدارات فرمان، سنسورها، روشنایی
۴	تا ۳۲ آمپر	تغذیه موتورهای کوچک، بارهای عمومی
۶	تا ۴۱ آمپر	بارهای نیمه‌صنعتی، ورودی‌های فرعی
۱۰	تا ۵۷ آمپر	موتورهای متوسط، توزیع قدرت
۱۶	تا ۷۶ آمپر	ورودی تابلوهای کوچک، بارهای سه فاز
۲۵ و ۳۵	بالای ۱۰۰ آمپر	ورودی‌های اصلی، تابلوهای توزیع قدرت

نکته: همیشه ترمینالی انتخاب کنید که سایز آن برابر یا کمی بزرگتر از سایز سیم شما باشد. مثلاً برای سیم نمره ۴، ترمینال نمره ۴ یا ۶ مناسب است.

متعلقات ضروری ترمینال ریلی

یک ردیف ترمینال بدون متعلقات آن کامل نیست:

• درپوش انتهایی (End Plate): برای بستن و عایق کردن سمت بازِ آخرین ترمینال در ردیف، جهت جلوگیری از تماس تصادفی با قسمت‌های برق‌دار.

• بست انتهایی (End Stop / End Bracket): قطعه‌ای که در دو طرف ردیف ترمینال‌ها روی ریل نصب شده و پیچ می‌شود تا از حرکت و لغزش ترمینال‌ها روی ریل جلوگیری کند.

• جمپر (Jumper / Bridge): تیغه‌های فلزی شانه‌ای یا میله‌ای برای اتصال الکتریکی چند ترمینال مجاور به یکدیگر (مثلاً برای توزیع فاز یا نول مشترک).

• شماره‌گذار (Marking Tag): پلاک‌های کوچک سفید رنگ برای نوشتن شماره یا حروف جهت شناسایی هر ترمینال و سیم متصل به آن.

برند برتر: ترمینال رعد (Raad)

در بازار ایران، برند رعد (Raad) نامی شناخته‌شده و معتبر در زمینه تولید ترمینال‌های ریلی است. محصولات این شرکت با استفاده از مواد اولیه باکیفیت (بدنه پلی‌آمید نسوز و قطعات فلزی استاندارد)، طراحی دقیق و رعایت استانداردهای بین‌المللی (مانند IEC 60947-7-1)، رقیبی جدی برای برندهای خارجی محسوب می‌شوند و در بسیاری از پروژه‌های بزرگ صنعتی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. پارس تارا طیف کامل محصولات رعد را با تضمین اصالت و بهترین قیمت ارائه می‌دهد.

سوالات متداول (FAQ) درباره ترمینال ریلی

۱. آیا برای استفاده از ترمینال فشاری ریلی، حتماً باید سیم افشان را وایرشو بزنیم؟

بله، برای سیم‌های افشان (چند رشته)، استفاده از وایرشو الزامی است. اگر سیم افشان بدون وایرشو وارد ترمینال فشاری شود، رشته‌های آن پخش شده و اتصال ایمنی برقرار نمی‌شود و ممکن است فنر داخلی آسیب ببیند. سیم‌های مفتولی (خشک) را می‌توان مستقیماً وارد کرد.

۲. مزیت ترمینال دو طبقه نسبت به استفاده از دو ترمینال یک طبقه چیست؟

مزیت اصلی صرفه‌جویی در فضای روی ریل است. ترمینال دو طبقه در همان عرضی که یک ترمینال یک طبقه اشغال می‌کند، امکان اتصال دو مدار مستقل را فراهم می‌کند. این ویژگی در تابلوهای شلوغ و فشرده بسیار حیاتی است.

۳. آیا ترمینال ارت ریلی نیاز به سیم‌کشی خروجی دارد؟

خیر، نیازی نیست. ترمینال ارت ریلی به گونه‌ای طراحی شده که وقتی سیم ارت ورودی به آن متصل می‌شود، اتصال به زمین از طریق پایه فلزی ترمینال مستقیماً به ریل DIN (که خود به بدنه تابلو و سیستم زمین متصل است) منتقل می‌شود. بنابراین، نیازی به سیم خروجی نیست، مگر اینکه بخواهید از آن نقطه به تجهیز دیگری انشعاب ارت بدهید.

۴. جنس بدنه ترمینال‌های ریلی چیست و چرا مهم است؟

بدنه ترمینال‌های باکیفیت (مانند برند رعد) از مواد مهندسی مانند پلی‌آمید (PA6.6) ساخته می‌شود. این ماده دارای خواص عالی عایق الکتریکی، مقاومت مکانیکی بالا، و مهم‌تر از همه، خاصیت خودخاموش‌شوندگی (Self-extinguishing) است، یعنی در صورت بروز حریق، باعث گسترش شعله نمی‌شود.

۵. چگونه می‌توانم چند ترمینال را به هم جامپر (پل) کنم؟

برای این کار باید از جمپر (Jumper) یا پل‌های اتصال مخصوص همان مدل ترمینال استفاده کنید. این جمپرها معمولاً به صورت شانه‌ای یا میله‌ای هستند که در شیار مخصوصی روی ترمینال‌ها قرار گرفته و اتصال الکتریکی بین آن‌ها را برقرار می‌کنند. هرگز از تکه سیم برای جامپر کردن غیراصولی استفاده نکنید.